Działania wobec dłużnika alimentacyjnego

Dłużnikiem alimentacyjnym jest osoba zobowiązana do alimentów na podstawie tytułu wykonawczego, przeciwko której egzekucja okazała się bezskuteczna.

Bezskuteczną jest egzekucja, w wyniku której w okresie ostatnich dwóch miesięcy nie wyegzekwowano pełnej należności z tytułu zaległych i bieżących zobowiązań alimentacyjnych. Bezskuteczność egzekucji potwierdza stosownym zaświadczeniem komornik sądowy prowadzący egzekucję. W przypadku braku powyższego zaświadczenia osoba uprawniona lub jej przedstawiciel ustawowy może złożyć oświadczenie o bezskuteczności egzekucji, którego wzór został określony w stosownych przepisach wykonawczych.

Ponadto za bezskuteczną egzekucję uważa się również niemożność wszczęcie lub prowadzenia egzekucji alimentów przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu przebywającemu poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności z powodu:

braku podstawy prawnej do podjęcia czynności zmierzających do wykonania tytułu wykonawczego w miejscu zamieszkania dłużnika,
braku możliwości wskazania przez osobę uprawnioną miejsca zamieszkania dłużnika alimentacyjnego za granicą.

W tym przypadku bezskuteczność egzekucji potwierdza się informacją właściwego sądu lub właściwej instytucji o podjęciu przez osobę uprawnioną czynności związanych z wykonaniem tytułu wykonawczego za granicą albo o niepodjęciu tych czynności.

Bezskuteczność egzekucji a wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego

W przypadku bezskuteczności egzekucji osoba uprawniona może złożyć do organu właściwego wierzyciela wniosek o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego.

Kiedy podejmowane są działania wobec dłużnika alimentacyjnego, przewidziane ustawą o pomocy osobom uprawnionym do alimentów

Organ właściwy wierzyciela występuje z wnioskiem do organu właściwego dłużnika o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego w przypadku:

otrzymania od osoby uprawnionej wniosku o podjęcie działań wobec dłużnika alimentacyjnego,
przyznania osobie uprawnionej świadczenia z funduszu alimentacyjnego,
umieszczenia osoby uprawnionej w pieczy zastępczej.

Wywiad alimentacyjny

Po otrzymaniu w/w wniosku organ właściwy dłużnika przeprowadza wywiad alimentacyjny, w celu ustalenia sytuacji rodzinnej, dochodowej i zawodowej dłużnika alimentacyjnego, a także jego stanu zdrowia i przyczyn niełożenia na utrzymanie osoby uprawnionej, odbiera od niego oświadczenie majątkowe oraz informuje dłużnika o przekazaniu do biura informacji gospodarczej informacji gospodarczej o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego z tytułu wypłaconych osobie uprawnionej świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz zaliczek alimentacyjnych. Następnie informacje mające wpływ na skuteczność prowadzonej egzekucji, w szczególności zawarte w wywiadzie alimentacyjnym oraz oświadczeniu majątkowym, organ właściwy dłużnika przekazuje komornikowi sądowemu

W przypadku, gdy dłużnik alimentacyjny nie może wywiązać się ze swoich zobowiązań z powodu braku zatrudnienia, organ właściwy dłużnika:

zobowiązuje dłużnika alimentacyjnego do zarejestrowania się jako bezrobotny albo jako poszukujący pracy w przypadku braku możliwości zarejestrowania się jako bezrobotny,

informuje właściwy powiatowy urząd pracy o potrzebie aktywizacji zawodowej dłużnika alimentacyjnego.

Postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych
Organ właściwy dłużnika wszczyna postępowanie dotyczące uznania dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych w przypadku, gdy dłużnik alimentacyjny uniemożliwia przeprowadzenie wywiadu alimentacyjnego lub odmówił:

złożenia oświadczenia majątkowego,

zarejestrowania się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny albo poszukujący pracy,

bez uzasadnionej przyczyny, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, odmówił przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, wykonywania prac społecznie użytecznych, prac interwencyjnych, robót publicznych, prac na zasadach robót publicznych albo udziału w szkoleniu, stażu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych.

Decyzji o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych nie wydaje się wobec dłużnika alimentacyjnego, który przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązywał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco zasądzonych alimentów.

Skutki wydania decyzji o uznaniu dłużnika za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych

Jeżeli decyzja o uznaniu dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań alimentacyjnych stanie się ostateczna, organ właściwy dłużnika:

składa wniosek o ściganie za przestępstwo określone w art. 209 ustawy z dnia 06 czerwca 1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz. U. z 2021r., poz. 2345 z późn. zm.),

po uzyskaniu z centralnej ewidencji kierowców informacji, że dłużnik alimentacyjny posiada uprawnienie do kierowania pojazdami, kieruje wniosek do starosty o zatrzymanie prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego. Na podstawie w/w wniosku starosta wydaje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy dłużnika alimentacyjnego.

Uchylenie decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy

Uchylenie decyzji o zatrzymaniu prawa jazdy następuje na wniosek organu właściwego dłużnika skierowany do starosty, gdy:

ustanie przyczyna zatrzymania prawa jazdy oraz dłużnik alimentacyjny przez okres ostatnich 6 miesięcy wywiązał się w każdym miesiącu ze zobowiązań alimentacyjnych w kwocie nie niższej niż 50% kwoty bieżąco ustalonych alimentów, lub

nastąpi utrata statusu dłużnika alimentacyjnego.

Zawiadomienie o możliwości popełnienia przez dłużnika alimentacyjnego przestępstwa określonego w art. 209 § 1 Kodeksu Karnego

Zgodnie z art. 209 § 1 Kodeksu Karnego kto uchyla się od wykonania obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 1 roku. Jeżeli sprawca w/w czynu naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (art. 209 § 2 KK).

Ściganie powyższych przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego (art. 209 § 3 KK).

Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie przestępstw określonych w art. 209 § 1 lub 1a Kodeksu Karnego odbywa się z urzędu (art. 209 § 4 KK).

Powyższe oznacza, iż w każdym przypadku przyznania świadczeń rodzinnych albo świadczeń z funduszu alimentacyjnego, gdy zobowiązania dłużnika alimentacyjnego przekraczają równowartość alimentów należnych za okres co najmniej 3 miesięcy, tutejszy Ośrodek jest zobowiązany do zawiadomienia organów ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa przez dłużnika alimentacyjnego.

Obowiązek zwrotu przez dłużnika alimentacyjnego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego

Dłużnik alimentacyjny jest obowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Odsetki są naliczane od pierwszego dnia następującego po dniu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego do dnia spłaty.

Należności przypadające od dłużnika alimentacyjnego z tytułu świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego podlegają ściągnięciu wraz z odsetkami w drodze egzekucji sądowej na podstawie przepisów o egzekucji świadczeń alimentacyjnych.

Ponadto organ właściwy wierzyciela przekazuje do biur informacji gospodarczej znajdujących się w wykazie ministra właściwego do spraw gospodarki informacje gospodarcze o zobowiązaniu lub zobowiązaniach dłużnika alimentacyjnego z tytułu wypłaconych osobom uprawnionym świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz zaliczek alimentacyjnych, w razie powstania zaległości za okres dłuższy niż 6 miesięcy. Ponadto zamieszcza w Krajowym Rejestrze Zadłużonych informacje, o których mowa w art. 8 ustawy z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych (Dz. U. z 2019 r. poz. 55, 912, 1214 i 1802 oraz z 2020 r. poz. 1747), w zakresie zobowiązań, o których mowa w art. 28 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, w przypadku gdy komornik nie prowadzi ich egzekucji, a zaległość powstała za okres dłuższy niż 3 miesiące.